Aandacht voor het maatschappelijk belang bij antiwitwaswetgeving

Juristen moeten niet alleen kijken naar de letter en de geest van de wet maar ook naar het algemeen maatschappelijk belang van een wet. Dat zegt hoogleraar Corporate Compliance and Anti-Money Laundering en kandidaat-notaris Birgit Snijder-Kuipers. Zij ziet een positieve tendens op dit gebied.

“Elke jurist heeft een andere visie op het recht en gaat anders om met het recht. Vind je bijvoorbeeld dat alles is toegestaan tenzij het bij of krachtens de wet verboden is, of vind je dat iets pas toelaatbaar is als er een expliciete wettelijke basis is? Dit zijn natuurlijk twee uitersten op de as. In de praktijk bewegen sommige juristen zich meer naar het ene en andere juristen zich meer naar het andere uiterste. Een jurist moet niet alleen kijken naar de letter van de wet en de geest van de wet. Het gaat ook om het doel van de wet. Onze regels dienen een maatschappelijk doel. En dat doel kan in de loop van de tijd wijzigen. Het is niet statisch. Als het bijvoorbeeld gaat over het verschil tussen belastingontwijking en belastingontduiking zien we dat wat dertig jaar geleden als belastingontwijking werd gezien, nu soms als belastingontduiking of agressieve fiscale structuur wordt gekarakteriseerd. Deze tendens lijkt zich door te zetten. Maatschappelijk betamelijk handelen wordt steeds belangrijker.”

Altijd kritisch blijven

“Het is van belang als jurist altijd kritisch te blijven. Bij een zaak is het van belang een volledig beeld te vormen van de cliënt en de beweegredenen, de achtergrond en het doel van de verlangde dienstverlening. Bekijk een zaak vanuit verschillende invalshoeken en vraag door bij onduidelijkheden of twijfel. Het is belangrijk dat op kantoor de dialoog plaatsvindt over de inhoud van zaken en mogelijk ongebruikelijke transacties. Durf je daarover uit te spreken, zo daag je elkaar continu uit.”

Wisselwerking wetenschap en praktijk

“In mijn werk is sprake van een combinatie van praktijk en wetenschap. Deze wisselwerking is voor mij heel waardevol. In de praktijk komen dagelijks ingewikkelde juridische vraagstukken aan de orde die tot nader onderzoek leiden. Ik krijg energie van het geven van college aan studenten. Studenten zijn nieuwsgierig, onbevangen en kunnen soms een heel verfrissende kijk op het recht hebben. Dat inspireert mij om weer opnieuw te lezen, na te denken en te heroriënteren op juridische vraagstukken. Deze beide werelden probeer ik samen te brengen in mijn onderzoek en publicaties. De publicaties zijn bestemd voor wetenschappelijke tijdschriften, maar ook vakpublicaties zijn van belang. Een voorbeeld van een praktijkgericht boek is het Werkboek Wwft, geschreven door compliance officers van een aantal grote kantoren in samenwerking met de Nederlandse orde van advocaten en de KNB, bedoeld voor degene die in een advocatenkantoor of notariskantoor verantwoordelijk is voor de implementatie van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft).”

Verschillende invalshoeken

“Het is belangrijk om vanuit verschillende invalshoeken naar het recht (of een specifieke wet) te kijken. Wetgeving is soms moeilijk te doorgronden. Wat de Wwft bijvoorbeeld ingewikkeld maakt, is dat de normadressaten zeer divers zijn. De Wwft is van toepassing op bijvoorbeeld banken, advocaten, makelaars en juweliers. De wettekst is primair geschreven voor banken. Dat kan tot vraagstukken over interpretatie leiden en specifieke problemen. Advocaten en notarissen nemen een bijzondere positie in ten opzichte van de andere normadressaten vanwege hun wettelijke geheimhoudingsplicht. Dat is dan ook de reden dat een specifieke bepaling is opgenomen over doorbreking van de geheimhoudingsplicht bij het melden van ongebruikelijke transacties bij de Financial Intelligence Unit (FIU). Zonder die uitzondering zou een advocaat of notaris niet over mogen gaan tot het melden van een ongebruikelijke transactie bij de FIU. Het nieuwe pakket maatregelen vanuit Europa gaat de nieuwe antiwitwasautoriteit (AMLA) de bevoegdheid geven richtlijnen vast te stellen. Voor zover dergelijke richtlijnen conflicteren met beroeps- en gedragsregels zullen deze richtlijnen niet van toepassing zijn op advocaten en notarissen. Bij totstandkoming van nieuwe wetgeving is het van belang aandacht te hebben voor het doel van de wet, maar ook oog te hebben voor de implicaties van wetgeving in de praktijk. In publicaties probeer ik daar aandacht aan te geven. Dat geeft mij een podium om mijn analyse kenbaar te maken en waar nodig constructief mee te denken over oplossingen voor gesignaleerde problemen.”