De aandeelhoudersovereenkomst is bij uitstek het document voor ESG-afspraken

CPO-docenten Maaike Kamps en Gijs van Rooijen vertellen over de ontwikkelingen rondom ESG en de aandeelhoudersovereenkomst. Ze zien dat er steeds meer behoefte is aan het vastleggen van de ESG-doelen van een onderneming.

Wat is het nut van de aandeelhoudersovereenkomst voor het behalen van de ESG-doelen?

Kamps: “Je ziet in de praktijk dat partijen die betrokken zijn bij een onderneming er steeds meer behoefte aan hebben om afspraken te maken over ESG-doelen. De afspraken vormen een stok achter de deur, waarbij je gestructureerd kunt toewerken naar de gestelde doelen en je later kunt kijken of die doelen ook gerealiseerd zijn. Het ultieme doel daarbij is lange-termijn-waardecreatie met respect voor alle stakeholders van de onderneming. De aandeelhoudersovereenkomst is bij uitstek het document daarvoor, omdat die gaat over de manier waarop je met elkaar samenwerkt binnen de onderneming. De afspraken over ESG-doelen hoeven overigens niet per se in de aandeelhoudersovereenkomst zelf te staan. Je kunt ze bijvoorbeeld ook in een businessplan opnemen. Vaak zie je dat het businessplan dan als bijlage wordt aangehecht aan de aandeelhoudersovereenkomst.”

Hoe verwerk je ESG-afspraken in een aandeelhoudersovereenkomst?

Kamps: “Daar heb je verschillende opties voor. Je kunt ESG-afspraken bijvoorbeeld verwerken in de bepalingen over besluitvorming en de informatieverplichtingen van het bestuur richting de aandeelhouders. Ook kun je kijken naar een specifieke taakverdeling binnen het bestuur.”

Van Rooijen: “Uiteraard bespreken we ook de basistheorie van de aandeelhoudersovereenkomsten. Welke afspraken zijn geldig en hoe sluit je die goed aan op de statuten? En welke bepalingen komen vaak voor in een aandeelhoudersovereenkomst? Hoe je die afspraken vastlegt, wordt voor een groot deel bepaald door wat gebruikelijk is in de praktijk.”

Kamps: “Een risico voor bestuurders kan zijn dat te vage afspraken worden gemaakt over wat de ESG-doelen zijn. Op het moment dat die verwachtingen niet helder zijn, kan de aandeelhouder vrij gemakkelijk zeggen dat de bestuurder het niet goed gedaan heeft en die daarvoor aansprakelijk stellen of verantwoordelijk houden. Voor een bestuurder is het dus van belang om duidelijke afspraken te maken: wat verwacht je van me en waar zit mijn autonomie?”

Welke trends zien jullie op het gebied van ESG en de aandeelhoudersovereenkomst?

Kamps: “Je ziet dat met name vanuit private equitypartijen er een enorme drive is om ESG-doelen te verwezenlijken. Dat doen ze omdat ze op de lange termijn waarde willen creëren zodat ze de vennootschap uiteindelijk met winst kunnen verkopen. In overnameprocessen wordt er steeds meer naar gekeken of een bedrijf op lange termijn bestaanszekerheid heeft. Een bedrijf dat een langetermijnperspectief heeft, is meer waard. Dat is ook de reden dat investeerders willen dat bedrijven serieus aan de slag gaan met ESG. Zo zie je dat ESG een rol speelt in overnames en dat het de waardering beïnvloedt. Deze trend wordt extra gestimuleerd doordat institutionele investeerders zoals pensioenfondsen die beleggen in private equityfonden ook eisen stellen aan de ESG-doelen van een onderneming. Dat is een extra drijvende kracht daarvoor.”

Van Rooijen: “Je ziet dat de aandeelhoudersovereenkomst uitbreidt door de wens van aandeelhouders en investeerders in private equity om invloed uit te kunnen oefenen op het ESG-beleid. Niet alleen op het gebied van ESG-doelen, maar ook op het gebied van controlemiddelen. Het gaat dan om specifieke informatierechten, inspectierechten en rapportages die uitgebreid worden. De aandeelhoudersovereenkomst is daarvoor de meest logische plek omdat die het kader vormt voor hoe de aandeelhouders en de vennootschap met elkaar samenwerken. De trend is dat het niet meer alleen gaat om controle over besluiten die te maken hebben met het financiële belang, maar dat aandeelhouders ook controle willen uitoefenen over besluiten die ESG raken.”

Kamps: “En er komt veel wetgeving aan op het gebied van ESG. Neem de CSRD bijvoorbeeld. Grote bedrijven zijn daar al mee bezig, maar de CSRD krijgt ook steeds meer betekenis voor het mkb. Die bedrijven vallen zelf niet rechtstreeks onder de CSRD, maar ze contracteren met grote bedrijven die als eis stellen dat ze zich aan bepaalde ESG-doelen houden. Op die manier sijpelt de CSRD door naar kleine bedrijven. Dat zal straks ook gelden voor de CSDDD die bedrijven verplicht hun keten door te lichten. Er ontstaat steeds meer een landschap waarin je vanuit verschillende kanten gedwongen wordt om je als bedrijf bezig te houden met ESG.”

Van Rooijen: “Het speelveld verandert snel. Voor een bestuurder is het lastig om al die verschillende visies op dit vlak te combineren, zeker als de onderneming internationaal opereert. Als je bijvoorbeeld met Azië en de VS werkt, dan is het moeilijk om de balans te vinden om iedereen tevreden te houden. In Amerika merkt je nu bijvoorbeeld dat het onderwerp ESG pr-technisch lastig is, met felle voor- en tegenstanders. Die ontwikkelingen zijn volop in gang en hangen ook af van de politieke wind. Het speelveld is wat dat betreft dynamischer dan de aandeelhoudersovereenkomst zelf.”